Omgevingswet zinvol? Jazeker, mits de geodata op orde is!

Nog even wachten en dan is het zover: 7 jaar nadat een ruime meerderheid van de Tweede Kamer instemde met de Omgevingswet gaat hij juli 2022 in. Een prachtige ontwikkeling, als je het Victor van Katwijk vraagt. Waarom? De Omgevingswet jaagt een digitale overheid aan die het makkelijker maakt ruimte te vinden voor initiatieven. En data over de leefomgeving – geodata dus – zijn hierbij cruciaal.

Slimmer omgaan met onze ruimte

De druk op onze leefruimte neemt toe, terwijl er steeds minder ruimte beschikbaar is. We zullen dus slimmer met de bestaande ruimte moeten omgaan. En dat kan ook: de technologische mogelijkheden zijn de laatste jaren enorm gegroeid en we moeten ze inzetten om ruimte te vinden voor belangrijke maatschappelijke opgaven met een grote ruimtelijke impact. Denk aan klimaatadaptatie, de energietransitie en de bouwopgave.

Integraal, gelijke informatiepositie

De Omgevingswet maakt dat er anders gewerkt kan en ook gaat worden. Bij een initiatief-aanvraag zal het uitgangspunt straks zijn: denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen. Van “nee, tenzij” naar “ja, mits” als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. De belangrijkste uitkomsten van de Omgevingswet? De impact van een initiatief wordt straks meer integraal afgewogen en er wordt meer gebiedsgericht gekeken. Zo ontstaat er meer ruimte voor lokale afwegingen én een gelijke informatiepositie voor initiatiefnemers, belanghebbenden en de overheid zelf.

Beter zicht met het Digitaal Stelsel Omgevingswet

Om dit te bereiken, is een digitaal stelsel nodig; het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). En hier zit wat mij betreft de essentie van de benodigde verandering voor overheden: met digitale instrumenten moeten zij beter zicht krijgen op wat we doen met onze leefomgeving. Beleid maken, regels opstellen, monitoren, impact bepalen van nieuwe initiatieven, vergunning verlenen, toezicht houden en handhaven en, zo nodig, het beleid bijstellen.

Start met een krachtige mix: juridische regels en geo

Maar daar is natuurlijk wel wat voor nodig. Door digitaal de juridische informatie en geo-informatie bij elkaar te brengen, krijgen alle belanghebbenden beter inzicht in het beleid en de regels en de mogelijkheden van een specifieke locatie. Daarvoor worden in de Omgevingswet werkingsgebieden gedefinieerd. Nu zijn dit nog vaak de grenzen van de gemeente, provincie of het waterschap. Het idee is om hier slimmer mee om te gaan, zodat met één klik op de kaart alleen de regelgeving voor die locatie naar boven komt, in plaats van alle regelgeving van het bevoegde gezag. In de Geodan Vergunningchecker krijgen we dat voor elkaar door vragen met beschikbare betrouwbare geo-informatie alvast te beantwoorden. Het mooie van onze aanpak is dat die inzichtelijk maakt welke geo-informatie belangrijk is voor het checken van de regels. En daarmee voorsorteert op de juiste werkingsgebieden of zogenaamde Geografische Informatie Objecten (GIO).

“Ook bij ruimtelijke ordening kan met de juiste data sneller, efficiënter, eenduidiger en met meer kwaliteit worden gewerkt”

Groei naar data consistent beschikbaar voor ruimtelijke ordening

Maar de grote stap voorwaarts komt pas echt als data over de fysieke leefomgeving beter en eenduidig beschikbaar komen. Pas dan zullen de beoogde doelen van de Omgevingswet worden bereikt. Het goed en toegankelijk hebben van de juiste betrouwbare informatie op het juiste moment heeft zich al vaak bewezen. Op het gebied van incident- en crisismanagement voor een van onze klanten bijvoorbeeld, kon de tijd voor het afhandelen van een incident hiermee worden teruggebracht van gemiddeld 16 minuten naar gemiddeld 4 minuten. Ook bij ruimtelijke ordening kan men met de juiste data sneller, efficiënter, eenduidiger en met veel meer kwaliteit werken!

Technologie en nieuwe data

En we kunnen niet alleen méér met data en technologieën; er komen ook steeds meer data beschikbaar. Data van sensoren, realtime data, waarmee we een beter beeld krijgen van de leefomgeving. En met de juiste geodata kunnen belanghebbenden een weloverwogen integrale afweging maken op relevante thema’s als luchtkwaliteit, bereikbaarheid, veiligheid et cetera.

Burgerparticipatie

Dat gebeurt nu lang nog niet altijd. Maar steeds vaker zullen belanghebbenden met dank aan relevante data – nog voordat de schop de grond in gaat – in 2D, 3D en in VR of AR gaan ‘beleven’ hoe een initiatief er in werkelijkheid uit komt te zien; hoe het voelt en zelfs klinkt. Zo worden zij veel meer meegenomen in de besluitvorming, waardoor eventuele weerstand sneller naar de achtergrond verdwijnt. Zij hebben immers meer begrip voor de te nemen keuzes van alle betrokken partijen.

Digitaal veranderen, digitaal groeien

De komst van de Omgevingswet brengt voor gemeenten, waterschappen en provincies, zoals gezegd, best wat uitdagingen met zich mee. De grootste zit ’m naar mijn mening in het feit dat zij organisatorisch en digitaal flink moeten veranderen en meer moeten gaan samenwerken. De digitalisering dwingt hen ook om hun data beter op orde te krijgen, wat uiteindelijk zal leiden tot beter beleid en betere beoordelingen van nieuwe initiatieven

Act small, think big

Ik geloof dat met het zetten van kleine, maar de juiste stappen het gewenste resultaat bereikt wordt. Met het vizier gericht op de toekomst en het einddoel nooit uit het oog verliezend. Dit principe van ‘act small and think big’ is nodig in complexe uitdagingen waarbij het onmogelijk is om vooraf alles tot in detail uit te denken. Het doorgronden van deze veranderingen vraagt om anders denken en doen en telkens bijsturen. Agile werken dus.
Ik ben ervan overtuigd dat lokale overheden op die manier in staat zijn de omslag te maken van denken in “nee tenzij”, naar “ja, mits”. Dat het lukt om participatie van burgers en bedrijfsleven te organiseren, een moderne digitale dienstverlening in te richten, zorg te dragen voor afgestemde processen tussen betrokken afdelingen en overheden, en invulling te geven aan de grote mate van lokale beleidsvrijheid die de Omgevingswet biedt.